De grafieken tonen per jaar cumulatief het aantal rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten dat vanaf de inwerkingtreding van de Monumentenwet 1961 tot eind 2017 is aangewezen, evenals het aantal aangewezen en in ptrocedure per provincie eind 2017.

1 gezicht aangewezen in 2018

Eind 2018 waren er in totaal 473 beschermde stads- en dorpsgezichten aangewezen in Nederland, 1 meer dan eind 2017. Er waren geen gezichten meer in procedure.

Verschuiving van beeld- naar structuurdenken in jaren ’80

Bij de eerste gezichten lag het accent op beeldkwaliteit. Dit leidde tot de aanwijzing van groepjes schilderachtige oude gebouwen, bijvoorbeeld rond een kerk. In de jaren tachtig werd de structuur meer en meer richtinggevend en werd behalve naar beeldkwaliteit ook gekeken naar opzet en typologie van een dorp, stad of stadsdeel. Ook konden nu niet-bebouwde onderdelen als parken, grachten en landelijke verkaveling tot de  bescherming behoren. Deze verschuiving van beeld- naar structuurdenken heeft zijn doorwerking gehad in de definitie van het begrip stads- en dorpsgezichten in de herziene Monumentenwet 1988.

Start inventarisatie in jaren ’90

In de jaren negentig is begonnen met de inventarisatie van potentiele beschermde gezichten uit de bouwperiode 1850-1940. Een selectie hiervan is sinds 1991 aangewezen als beschermd gezicht. In het piekjaar 1991 zijn 76 beschermde gezichten aangewezen. In plaats van historisch gegroeide stads- en dorpskernen werden nu ook volledig ontworpen gebieden en bijzondere cultuurlandschappelijke ensembles zoals de landgoederenzone in Wassenaar en de militaire zone Grebbelinie beschermd.